Biblioteka - przestrzeń w szkole okiem psychologa.

Psycholog to osoba mająca dostęp do wielu uczniowskich sekretów. Rozmawiając z młodymi ludzi poznaję ich sposób widzenia świata. W tym tekście chciałabym napisać o szkolnej bibliotece. Miejscu wydawało by się mocno oddalonym od gabinetu psychologa. A jednak nie zawsze …

BIBLIOTEKA ….. SZKOLNE CENTRUM KULTURY I ZDOBYWANIA WIEDZY.

Współczesna biblioteka szkolna z aktywnym „przywódcą” w postaci nauczyciela bibliotekarza staje się „szkolnym centrum kultury”. Pomieszczenia czytelni i biblioteki bywają miejscem spotkań z ciekawymi ludźmi, miejscem, w którym odbywają się konkursy, można zaprezentować swoje talenty i wiedzę. W wielu szkołach biblioteka to przestrzeń w której pod okiem nauczyciela bibliotekarza uczniowie mogą realizować swoje pomysły. Spotykają się tam na wspólna pracę, zaszywają by w ciszy poczytać, znaleźć ciekawą lekturę. W większości szkół w czytelni uczniowie mają dostęp do internetu, mogą poszukać potrzebnych informacji, przygotować prezentację, referat itp. Do bibliotek szkolnych często zaglądają uczniowie zdolni, poszukujący, głodni informacji. Mają swoje ulubione działy, regały z czasopismami. Nauczyciel dobrze znający zasoby swojej biblioteki może być dla nich świetnym doradcą i przewodnikiem. .

Drugie dno.

Jest też biblioteczna rzeczywistość, o której wiedzą tylko nieliczni. Taka niezwiązana z czytelnictwem. Biblioteka i czytelnia często stają się azylem dla osób odrzucanych, które boją się przemocy rówieśników. Jest ona dla nich bezpiecznym schronieniem. Czytanie książek, to często zasłona dymna dla osób samotnych. Wizyta w bibliotece, to sposób na pokazanie, że nie tkwią oni bezczynnie podpierając ściany, ale mają co robić podczas przerw. Wnikliwie obserwujący odwiedzających bibliotekarz jest w stanie wyłapać takie osoby. Jego zainteresowanie, banalne pytanie o to co słychać, pytanie o oddawaną właśnie książkę, może być jedyną miłą chwilą w ciągu dnia dla takich uczniów. Czy można to przecenić? Cicha, spokojna biblioteka jest także schronieniem dla osób nadwrażliwych słuchowo. Niestety jest ich coraz więcej. Wszechobecny w szkole hałas, krzyki kolegów, głośne zabawy, bieganie sprawia im fizyczny ból. Wizyta w bibliotece jest kojącym balsamem. Dla uczniów nieśmiałych, ale chcących działać na rzecz szkoły, cicha i spokojna biblioteka jest świetnym miejscem, w którym mogą czuć się potrzebni. Pomagając w układaniu książek, reperowaniu ich, obkładaniu, czują się częścią szkolnej społeczności. A ich samoocena wzrasta.

BIBLIOTEKA – ELEMENT SZKOLNEJ PRZESTRZENI

Spójrzmy teraz na szkołę jako na przestrzeń, w której funkcjonuje pewna złożona społeczność. Uczniowie poszukują spokojnego miejsca, w którym mogą odpocząć, spokojnie porozmawiać, zniknąć. Prof. Nalaskowski przeprowadził badania, sprawdzające gdzie uczniowie najchętniej przebywają w szkole, oraz gdzie szukają spokojnego azylu. Wśród wymienianych przez uczniów miejsc pojawiły się: szkolne „zakamarki”, korytarz, boisko, toaleta, klasa. Niestety nie wymieniono w nich biblioteki. (Przestrzenie i miejsca szkoły. Aleksander Nalaskowski, Impuls).

Co zrobić, aby tak było?

Stereotyp

Z czym się kojarzy się szkolna biblioteka? Wszędzie stojące regały z książkami, katalogi, karty użytkowników no i ciągle zajęta pani bibliotekarka, która upomina tych co za późno oddają książki lub tych co za głośno rozmawiają. Do tego wszechobecny zapach kurzu. Z czym się jeszcze kojarzy biblioteka szkolna? Nakaz ciszy, często nuda. Książki, książki, książki.

Warto zadbać to, by była to przestrzeń przyjazna, zachęcająca młodych do odwiedzania, korzystania, użytkowania. W czasach reformy pojawiają się fundusze na remonty w szkołach. Fantastycznie byłoby, gdyby zmiany dotknęły również szkolne biblioteki jednak nie powinno być to tylko odmalowanie ścian i odkurzenie bibliotecznych regałów. Dobrze korzystać z wiedzy psychologów architektury i architektów.

Lepsze funkcjonowanie przez projektowanie

Psychologia architektury zajmuje się wpływem środowiska na zmiany w zachowaniu człowieka. Przestrzeń w jakiej przebywamy wpływa na pobudzenie bądź blokowanie naszej aktywności, pomaga bądź utrudnia realizowanie wybranych celów a także wpływ na samopoczucie i zachowanie. ( FIZYCZNA PRZESTRZEŃ SZKOŁY- WSPÓŁCZESNE KIERUNKI PROJEKTOWE Wojciech Kocki , Jacek Bogucki , Bartłomiej Kwiatkowski). Są autorzy, który idą jeszcze dalej. Ich zdaniem architektura może być również silnym czynnikiem kształtującym ludzkie emocje i postawy, a otoczenie architektoniczne winno kształtować pozytywne emocje i dawać pozytywne skojarzenia. (ATRAKCYJNOŚC PRESTRZENI UNIWERSYTECKICH W OBLICZU WSPÓŁCZESNYCH POTRZEB SPOŁECZNYCH, Anglika Chyb,).

Tworzona przez projektantów przestrzeń umożliwia wzajemne oddziaływanie użytkowników, zbiorów, technologii informacyjnej i usług, których użytkownicy potrzebują, w centrum uwagi znajduje się jednak człowiek. Dlatego w procesie planowania biblioteki powinni brać udział bibliotekarze, architekci, dostawcy usług i użytkownicy.(PRZESTRZEŃ BIBLIOTECZNA W OPINIACH BIBLIOTEKRZY, ARCHITEKÓW I URZYTKOWNIKÓW, Anna Walczak). Anna Walczak twierdz, że wraz ze zmianą pełnionych przez bibliotekę funkcji i zmianą oczekiwań ze strony użytkowników powinny iść zmiany w aranżacji bibliotecznego wnętrza. Zdaniem autorki forma dostępu czytelników do książek, do zasobów czytelni, oraz medioteki jest wyrazem wyznawanych przez pracowników biblioteki wartości, stosunku do książek i do czytelnika.

Z tego względu ideałem byłoby zamówienie profesjonalnego projektu. Koszt wydaje się duży, ale zysk często nieprzecenienia.

Co ma znaczenie w organizacji biblioteki? Prawie wszystko.

Po pierwsze wejście. Stanowi granice między pozostałą przestrzenią szkolną, a przestrzenią biblioteki. William Brubaker twierdzi, że: „Ostre rozgraniczenie obszarów i funkcji (przestrzeni szkolnej i biblioteki) odchodzi w przeszłość. Dzisiaj widzimy bibliotekę, która wygląda jak szkoła i widzimy szkołę, która wygląda jak biblioteka. W wizji przyszłości, cała szkoła stanie się biblioteką, zbiorem zasobów wiedzy, centrum uczenia, mediacentrum” . (ORGANIZAJA I FUNKCJONOANIE BIBLIOTEK PUBLICZNO-SZKOLNYCH W BADANIACHINSTYTUTU KSIĄŻKI I CZYTELNICTWA BIBLIOTEKI NARODOWEJGrażyna Lewandowicz-Nosal) Jego zdaniem biblioteka szkolna przestanie być wydzielonym przez tradycyjne ściany miejscem.

Ponieważ nadal wydaje się to być wizją przyszłości dobrym zabiegiem jest zmniejszenie granicy biblioteka - szkoła. Przeszklone ściany lub drzwi lub choćby zwyczaj pozostawiania drzwi otwartych.

Umieszczone na drzwiach tabliczki, kartki, plakaty to ważna przestrzeń informacyjna określająca to miejsce, zapraszająca do wizyty lub nie. Zawarte tam informacje powinny być czytelne, ale także atrakcyjne dla młodych ludzi i budujące pozytywne skojarzenia. Znaczenie mają „drobiazgi” rodzaj czcionki, kolory. Te komunikaty dobierane są podświadomie, ale wpływają na emocjonalne nastawienie do miejsca.

Ksiegozbiór

Podstawowym zadaniem biblioteki szkolnej jest wypożyczanie uczniom książek. Sposób ustawienia regałów, zakres dostępu uczniów do pólek definiuje nastawienie nauczycieli bibliotekarzy do obecności uczniów. Im uczniowie mają łatwiejszy dostęp do książek pewniej czują się w przestrzeni biblioteki. Mogą cieszyć się z przyjemności, jaką daje samodzielne eksplorowanie bibliotecznych zasobów. Istotne jest również zastosowanie czytelnego systemu informacji pozwalające uczniom na samodzielnie przeszukiwać księgozbiór i odnajdywać potrzebnych woluminów. Uczeń musi czuć się w bibliotece „u siebie” nie może być intruzem, petentem.

Czytelnia

Agnieszka Kempel Hutek w pracy PRZESTRZEŃ EDUKACYJNA OBIEKTU SZKOLNEGO A METODY KSZTAŁCENIA Zachowanie absolutnej ciszy jest nienaturalne, zwłaszcza dla dzieci młodszych, a skrępowanie, jakie odczuwa się w tradycyjnej szkolnej bibliotece czy czytelni, powoduje jedynie chęć jak najszybszej z niej ucieczki. Nie tam miejsca na swobodną pracę i kreatywność nie ma miejsca na wykonanie pracy w grupach, wymianę myśli, wzajemną pomoc uczniowską, jeśli rozmowy, prowadzone nawet szeptem, są zabronione. W związku z tym, aby uwzględnić nowe zadania czytelni i pogodzić je z oczekiwaniami różnych użytkowników „dobrze urządzona czytelnia powinna składać się z mniejszych miejsc przeznaczonych do pracy indywidualnej lub kilkuosobowej oraz z elastycznej przestrzeni do pracy w grupie. Miejsca te można wydzielić za pomocą akustycznych przegród, stosując małe pokoiki lub wnęki zapewniające odpowiedni poziom ciszy i spokoju dla pracy indywidualnej.” Przy małym nakładzie środków dobrze sprawdzą się meble, które pozwalają na zmianę aranżacji wnętrza. Małe stoliki pozwalające na ich zestawianie, w zależności od podejmowanych działań, pozwalają aranżować w czytelni raz „salę konferencyjną” na duże spotkanie, raz sale wykładową innym razem miejsce do pracy w zespołach lub pracy indywidualne. Jeśli nie możemy pozwolić sobie na „ małe pokoiki” można pomyśleć o takim ustawieniu regałów z książkami, by tworzyły przytulne, wydzielone, spokojne miejsca do lektury lub samodzielnej pracy.

Komputery

Współczesna biblioteka nie może obejść się bez nowoczesnych technologii komputerowych i informacyjnych. Biblioteki zapewniają możliwość korzystania z Internetu, zbiory szkolne powinny zawierać także inne niż książki teksty kultury – albumy ze zdjęciami obrazów, filmy. I tak, jak w przypadku książek, konieczny jest przemyślany dostęp uczniów do tych zasobów. W jaki sposób mogą uczniowie korzystać z Internetu, filmów, szkolnych albumów.

Weź sprawy w swoje ręce

Zapewne podczas czytania tego tekstu wielu czytelnikom, od jakiegoś czasu towarzyszy jedno pytanie – Taaak, ale skąd wziąć na to środki. Szkolne biblioteki zwykle dysponują bardzo skromnym budżetem. Warto wziąć sprawy w swoje ręce i podjęć próbę uzyskania dofinansowania z funduszy unii Europejskiej.

Ciekawą realizację szkolnej biblioteki mogą Państwo zobaczyć   TU ...